Wielkimi krokami zbliża się czas przygotowań do dnia Wszystkich Świętych. Duża część Polaków wyruszy na zakupy, by tego szczególnego dnia przyozdobić nagrobki swoich bliskich i uczcić w ten sposób pamięć o nich. Niestety ta tradycja, kojarzona z zadumą i pielęgnowaniem rodzinnych wartości, dzieje się kosztem naszej planety. Szczególnie w Polsce, Święto Zmarłych łączone jest festiwalem przepychu, setkami złotych wydanych na znicze i sztuczne wiązanki.  Postaramy się odpowiedzieć na kilka ważnych pytań, które być może skłonią Was do dbania o pamięć swoich bliskich w sposób zrównoważony i przyjazny dla środowiska. 

Jak wyglądają dane dotyczące śmieci i zanieczyszczenia powietrza po 1 listopada?

Przykładowo według doniesień, z cmentarza centralnego w Szczecinie po jednym dniu wywieziono około 150 ton odpadów zmieszanych. Jest to podsumowanie tylko tego jednego dnia, a wyobraźmy sobie, jak to może wyglądać na najbardziej popularnej nekropolii w naszym mieście, czyli cmentarzu Rakowickim, tak tłumnie odwiedzanym przez mieszkańców Krakowa. Na domiar tego, każdego roku o tej porze praktycznie wszystkie stacje monitorowania jakości powietrza na terenie całej Małopolski wskazują wartości wielokrotnie przekraczające normy. Kraków, znajdujący się w czołówce miast silnie dotkniętych problemem smogu, każdego roku w tym okresie od rana spowity jest gęstą mgłą ze stężeniem pyłów wystrzelonym poza dopuszczalne normy. Jedyną szansą Krakowian jest to, że ten dzień okaże się wystarczająco wietrzny, w innym wypadku odwiedziny na krakowskich cmentarzach łączą się z wdychaniem niebezpiecznych dla zdrowia substancji.

Czym w praktyce jest idea zero waste? 

Zero waste jest stylem życia, który zakłada generowanie jak najmniejszej ilości odpadów, a wręcz dążenie do ich całkowitego wykluczenia. Wzrost świadomości konsumenckiej spowodował, że coraz więcej osób kładzie duży nacisk na minimalizm, korzysta z ekologicznych zamienników i stara się wykorzystywać zużyte przez siebie produkty ponownie. 

Filary życia według zasad zero waste:

1. 1. Odmawiaj – w trakcie zakupów czy w restauracji odmawia się korzystania z jednorazowych produktów.
   2. Ograniczaj – stosowanie się do idei minimalizmu i ograniczania kupowanych przedmiotów.
   3. Wykorzystaj/użyj ponownie – zachęta, by nie wyrzucać uszkodzonych przedmiotów, a starać się je naprawić lub wykorzystać w inny sposób.
   4. Recyklinguj – dbanie o prawidłowe segregowanie odpadów.
   5. Kompostuj – zalecenie, by w miarę możliwości utworzyć przydomowy kompostownik. 

W jaki sposób wdrożyć zasady zero waste przy okazji Święta Zmarłych? 

OGRANICZANIE

Przede wszystkim, przygotowując się do odwiedzenia cmentarzy najłatwiej zadbać o środowisko, ograniczając swoje zakupy do niezbędnego minimum. Rozważcie, czy koniecznie na grobie musi stać 20 małych, plastikowych zniczy? Być może w ramach rodzinnego spotkania warto ustalić listę zakupową, tak by nie powielać się z zakupionymi zniczami czy wiązankami. Warto zamiast kilkunastu, kupić jeden znicz z bardziej trwałego materiału, który może być użyty ponownie w przyszłości. Przystrojenie grobu czterema wiązankami wystarczy zastąpić jedną. Te małe gesty, wykonane przez każdego z nas, mogą wiele zmienić. W te dni najbardziej liczy się moment zadumy i wspomnienia, a nie to, czy na grobie nie będzie wolnego miejsca. Polacy pod względem ilości kupowanych zniczy nie mają sobie równych w Europie. Szacuje się, że wydatki na znicze i inne ozdoby nagrobkowe, spowodowane obchodami Wszystkich Świętych, mogą kosztować Polaków ponad miliard złotych. Pamięć po utracie bliskich osób możecie okazać tworząc tego dnia swoje własne tradycje, takie jak powspominanie babci znad talerza z sernikiem upieczonym z jej przepisu czy spacer do muzeum, do którego tak lubił zabierać nas dziadek. Usiądźcie wspólnie nad albumem ze zdjęciami i przywołajcie Wasze ulubione historie związane z bliskimi, zamiast zapalać kolejny znicz czy układać na stosie poprzednich kolejną wiązankę.

ODMAWIANIE

Codzienne życie to nieustanny bieg i ciągły brak czasu. Z tego powodu zapewne wielu z Was zrobi zakupy dopiero przy wejściu na cmentarz, na okolicznych straganach. Przed wyjściem z domu przygotujcie sobie wielorazowe torby, tak by nie korzystać z tych jednorazowych, wręczanych przez sprzedawców. Odwiedzanie grobów wiąże się często z całodzienną podróżą po wielu oddalonych od siebie nekropoliach, warto więc zabrać ze sobą termos z kawą czy herbatą lub wodę w bidonie, zamiast kupować napoje zapakowane w plastik. Znicze zapalajcie wielorazową zapalniczką, a nie zapałkami, proponowanymi przy zakupie zniczy. Zachęcamy również do zrezygnowania z podróży samochodem. Jeśli tylko oczywiście macie taką możliwość, przemieszczajcie się komunikacją publiczną. Jest to bardziej ekologiczne rozwiązanie, ale również praktyczne, bo nie przysparza problemów związanych z parkowaniem. Tego dnia parkingi bywają zapełnione do granic możliwości, a znalezienie wolnego miejsca graniczy z cudem. Zaoszczędzicie sobie także wiele czasu, nie stojąc w gigantycznym korku. Każdego roku większość miast zapewnia mieszkańcom dodatkowe linie tramwajowe i autobusowe, skoncentrowane na trasach w kierunku pobliskich nekropolii, ponadto częstotliwość ich kursowania jest bardzo wzmożona. 

PONOWNE UŻYCIE

Zniczodzielnie to rozwiązanie wprowadzone w kilku miastach w Polsce. Krakowianie doczekali się już dwóch, w Batowicach i Grębałowie. Są to regały ustawione przy wejściu na cmentarz. Zamiast wyrzucać zużyte, nieuszkodzone klosze po zniczach, możecie je zostawić na półce zniczodzielni. Z regału może je wziąć każdy, kto tylko potrzebuje ich użyć. Do zapalenia znicza potrzeba jedynie nowego wkładu, a kupiony już kiedyś znicz posłuży komuś ponownie, zamiast stać się odpadem. Takie rozwiązanie pozwala osobom mniej zamożnym na zaoszczędzenie pieniędzy, ale przede wszystkim dzięki temu macie realny wpływ na ochronę środowiska. Kolejnym dobrym sposobem na ponowne użycie zniczy jest przerobienie czy ozdobienie tych kiedyś przez nas zakupionych – wystarczy uzupełnić wosk, aby skorzystać z nich znowu. Najlepiej uzupełnić znicz woskiem sojowym lub pszczelim, który w dodatku pali się 3 razy dłużej niż wkład parafinowy. Bardzo istotny jest wybór materiału i jakość zniczy, po jakie sięgacie. Wybierajcie te szklane, z grubszego szkła, wtedy istnieje większa szansa, że nie ulegną zniszczeniu i będziecie mogli użyć ich po umyciu jeszcze wiele razy. 

RECYKLING

Segregowanie odpadów jest już obowiązkiem na terenie całej Polski, zatem obejmuje również cmentarze. Na większości z nich ustawione są wydzielone pojemniki w celu sortowania poszczególnych frakcji. Niestety nie wszystkie cmentarze są wyposażone w oddzielne kosze. Na niektórych jest tylko jedno miejsce na wszystkie odpady, zdarzają się również takie, na których nie ma śmietników, a zarządcy proszą o zabieranie śmieci ze sobą. Cmentarze komunalne mają narzucony obowiązek segregacji, jednak są również takie, którymi zarządzają inne jednostki niż miasto. W takim wypadku możemy wnioskować do administracji cmentarza o postawienie koszy do segregacji, argumentując swoją prośbę ogólnopolskim obowiązkiem segregowania odpadów. Niestety problem segregacji na terenach cmentarzy nie kończy się na temacie odpowiednich do tego pojemników. Większość ozdób kupowanych by udekorować nagrobki wykonana jest z różnorodnych materiałów, nienadających się do recyklingu. Ogromna część z nich powinna trafić do odpadów zmieszanych. Ekologiczną opcją może wydawać się kupno naturalnych kwiatów, należy jednak pamiętać, że często w ziemi kwiatów doniczkowych znajdują się kamienie, gdy więc te znajdą się w kompostowni, mogą zanieczyścić kompost i utrudnić pracę maszyn. Szklane znicze to szkło, więc wydawać by się mogło, że powinny trafić do zielonego pojemnika. Prawda jest zgoła inna, ponieważ znicz wykonany jest z innego rodzaju szkła niż butelka czy słoik, z różnymi domieszkami i inną temperaturą topnienia. Dlatego szklany znicz powinien trafić do odpadów zmieszanych. Plastikowe wkłady zrobione są z tworzywa, którego w Polsce się nie odzyskuje, zatem również powinny trafić do zmieszanych odpadów. Na niektórych cmentarzach zarządcy informują, by wkłady wyrzucić do żółtego pojemnika, więc jeśli tak jest, należy stosować się do lokalnych reguł. Jeśli Wasze wiązanki składają się jedynie z samego plastiku, śmiało możecie je wyrzucić do żółtego pojemnika. Gdy kwiaty mają elementy stworzone z tkanin czy innych materiałów, wyrzućcie je do odpadów zmieszanych. Utylizacja ceramicznych zniczy nie różni się od zniczy szklanych, gdyż te po wypaleniu również powinny trafić do odpadów zmieszanych. Jak widzicie, szansa na odzyskanie produktów używanych do przyozdobienia nagrobków jest naprawdę mała. Nowinką godną uwagi w temacie ekologicznych zniczy jest z pewnością Ground, zaprojektowany przez Klaudię Ginter. Ten biodegradowalny znicz jest wykonany z materiału, który powstał z odpadów żywnościowych i może być z powodzeniem kompostowany po zużyciu. Można go wyrzucić do odpadów bio lub zwyczajnie zakopać w ziemi. Surowce, z których powstał, są naturalne – masa jest mieszanką łupin orzecha włoskiego, lnianych makuchów, będących produktem ubocznym przy tłoczeniu oleju oraz sfermentowanego nabiału, będącego wodoodpornym i wytrzymałym spoiwem na bazie kazeiny.

W Waszych rękach spoczywa szansa na to, by odmienić cmentarze zdominowane plastikiem i unoszącym się zapachem toksycznej parafiny. Wystarczy w swoje życie wprowadzić kilka małych rozwiązań, wskazanych przez nas w artykule, czy takich, które wymyślicie sami. Zamiast sztucznych, kupujcie wieńce i wiązanki z naturalnych kwiatów, dostępne są również te suszone. Wybierajcie zamienniki, co do których macie pewność, że nadają się do recyklingu. Używajcie zakupionych produktów ponownie lub umożliwcie to innym. Chcąc uczcić pamięć o zmarłych, róbcie to w taki sposób, by nie szkodzić sobie i otaczającej Was przyrodzie. Wszystkie ozdoby przeminą, a to pamięć o nich będzie najtrwalsza.